Osmanlı imparatorluğu hakkında en çok dedikodu malzemesi olmuş ve çeşitli hikayelerin anlatıldığı bir konu olan kardeş katli nedir, anlatılanların gerçeklik payı var mıdır?
Kardeş Katli Nedir, Nasıl Getirilmiştir?
A- Kardeş katli nedir?
Osmanlı imparatorlarının ona en çok saldırdığı konulardan biri olan kardeş katli yasası en güçlü kardeşin başa geçip diğerlerinin ise öldürülmesiyle isyanların ve başkaldırıların önüne geçilmesinin amaçlandığı bir düzendir. Bu yasanın çıkma sebebi padişah öldükten sonra yerine geçecek olan şehzadenin seçimi konusunda anlaşmazlıkların çıkması sebebiyle oluşacak olan taht savaşlarının önüne geçmektir.
En güçlü şehzade başa geçtikten sonra diğer şehzadeleri ve eğer varsa onların erkek çocuklarını idam eder ve böylece olası bütün isyanların önüne geçilmiş ve devletin zaafa uğraması önlenmiş olup orduda çift başlılık çıkması da engellenmiş olur. Orduda çift başlılığın oluşması sürekli olarak seferler ve yeni fetihler yapan; her zor anda bir haçlı ordusunu aç bir sırtlan gibi başlarında beklerken bulan Osmanlı devleti için çok feci sonuçlar doğurabilir. Tam da bu sebeplerden dolayı kardeş katli Osmanlı’da defalarca kez uygulanmış olup olası bütün kötü senaryoların önüne geçilmiştir.
B- Kardeş katli nasıl getirilmiştir?
Kardeş katli kanunen ilk defa Fatih Sultan Mehmet Han zamanında yürürlüğe girmiş ancak daha önceleri de çok kez bu yola başvurulmuştur. Fatih Sultan Mehmet babası 2.Murad’ın vefatının ardından 2. kez (kesin olarak) tahta çıktığı zaman eski lalası aynı zamanda mevcut veziriazam olan Çandarlı Halil Paşa ile arası kötüydü. Sultan Mehmet yaşayan iki kardeşi kundakta bir bebek bile olsa lalasına güvenmiyor ve ondan kendisine bir ihanet teşebbüsü bekliyordu, öyle ki padişah bir emir buyurduğu zaman ordu önce Çandarlı paşanın tepkisine bakıp ona göre hareket ediyordu.
Bu durum bir hükümdarın kabul etmesi mümkün olmayan bir şeydi. Fatih bu olaylardan sonra Şehzade Ahmet ve Şehzade Hasan’ı öldürttü, böylelikle Divan-ı Hümayundaki paşalara göz dağı vermiş oldu. Fatih kanunnamesinde kardeş katli bir zorunluluk, olması gereken bir şey olarak değil daha çok bir insiyatif olarak geçmektedir. Tahta geçen Şehzade diğerlerini öldürmelidir diye bir mecburiyet yoktur, bu kanun eğer gerekli olursa yapılabilir ve şeyh-ül islam fetvası olmadan da genellikle başvurulmaz.
Kardeş Katli Neden Gerekli Görülmüştür?
Kardeş katli Osmanlıda gerekli görülmüş bir siyasi hamledir. Kimilerine göre taht uğruna kendi kanına kıymak olarak görülse bile işin aslı böyle değildir.Tüm büyük imparatorluklarımız ortalama 200 250 seneyi geçememiş ve son 100 yılında kanlı taht savaşlarının olmuştur. Bu sebep bile tek başına neden kardeş katlinin Osmanlı’da uygulandığını anlamaya yetmelidir.
Kardeş katli esasında şimdiki söylendiği gibi kolay bir şekilde gelmemiş ve dahası padişahların kişisel öngörüleri, taht sevdaları için yapılmamıştır. Bundan ziyade yapıldığı dönemde umumu kişiye tercih etmek olarak görülmüştür. Yani bir kişiyi katlederek binlerce masumun canı korunmuştur.
1.Kosova savaşı sırasında Murad Hüdavendigar huzuruna çıkan Sırplı bir şövalye tarafından hançerlenerek öldürüldükten sonra divanda kargaşa çıktı savaş daha bitmiş bile sayılmazdı, Şehzade Yakup süvarileriyle birlikte savaş alanından kaçan düşman birliklerini kovalıyordu. Padişahın savaş alanında öldüğü haberi yayılırsa orduda kargaşa çıkabilir ve askerler şehzadeler arasında taraf seçerek birbirlerine girebilirdi, askerler arasında Şehzade Bayezid’i de seven çoktu Şehzade Yakup’u da… Divan mensubu paşaların beylerin başından aşağı kaynar sular dökülüyordu adeta, hemen bir şeyler yapmak zorundalardı.
Paşalar bir karara varıp şehzade Bayezid’in tahta geçmesi gerektiğine kanaat getirdiler. Şehzade Bayezid otağa çağrıldı ve ölmüş babası Sultan Murat’ın elini öptü, paşalar tahta onun geçmesini söylediler ve Şehzade Bayezid ‘Sultan Yıldırım Bayezid’ olarak tahta geçti. Şimdi ise verilmesi gereken bir karar vardı o da Şehzade Yakup hakkında nasıl bir hüküm verilecekti? Divan mensubu devlet adamları Kosova Savaşı gibi bir ölüm kalım savaşı sırasında bir isyan riskini asla göze alamayacaklarını Sultana söylediler. Yıldırım Bayezid başta buna yanaşmayarak
Benim bu taht üzerindeyken yapacağım ilk iş kendi kanıma kıymak mı olacak dedi.
Ama paşalar bu konuda ısrar edip bütün ihtimalleri mukayese ettiler. Kimi dedi ki
Eğer şimdi sen karındaşını öldürtmezsen ve o tahtta hak iddia edip etrafındaki askerlerle üzerimize yürürse akacak olan her kandan sen mesul olursun.
Bunun üzerine bazı paşalar da
Eğer ordu birbirine girdiği sırada düşman askerleri bunu görüp tekrar saldırırsa bizi Gelibolu’ya kadar kovalarlar ve böylece 40 senedir sürdürdüğümüz mücadelemiz hiç olur, bundan da sen sorumlu olursun.
Bu tenkitlerden sonra Yıldırım bu teklifi istemeyerek de olsa kabul etti ve Şehzade Yakup’a ulak göndererek baban seni çağırıyor dediler. Yakup çelebi otağa girdiği sırada babası Sultan Muradı görmeyi beklerken karşısında kara giyimli cellatları gördü ve bu cellatlar gördüğü son ademoğulları olmuş oldu.
Bu hadise kardeş katlinin bir insiyatif olarak kullanıldığı olaylardan biridir.
Ancak bundan ziyade devleti yükseliş sürecinde iken duraklatan fetret devrinin etkisi daha fazla olmuştur.
Yıldırım Bayezid Ankara Savaşında Timur’a yenilince 4 şehzade ülkenin 4 bir yanına dağıldılar ve hepsi de padişahlığını ilan etti. Durum böyle olunca 11 yıl süren bir iç savaş gerçekleşti, bu süreçte nice devlet adamları nice asker öldü. Devlet kurulduğundan beri ilk defa böyle bir sarsıntı yaşadı ve taht savaşının nelere sebep olacağını çok feci bir şekilde öğrenmiş oldu.
Kardeş Katlinin Kaldırılma Süreci Nasıl Gerçekleştirilmiştir, Kim Kaldırmıştır?
Kardeş katlinin kaldırılmasına ön ayak olan olaylardan birisi de 3.Mehmet’in tahta çıktıktan sonra 19 kardeşini infaz ettirdikten sonra tabutların şehir meydanından mezarlığa götürülmesi olayıdır. Halk Sultan Mehmet’in iktidarından hemen sonra 19 tane tabutu şehir meydanından geçerken görünce bir afallamış ve artık bu sistemi yadırgamaya, kötülemeye başlamıştı.
Sultan Ahmet 13 yaşında tahta geçtiğinde tek bir kardeşi vardı ve eğer genç sultan bir varis dünyaya getiremezse bu hanedanın sonu anlamına gelirdi o yüzden bu infaz ertelendi. Daha sonraki yıllarda Sultan Ahmet tahtta tam hakimiyeti ele alınca Büyük Atası Fatih Sultan Mehmet Hanın getirmiş olduğu Kardeş Katli yasasını yürürlükten kaldırdı. Ancak oğlu Genç Osman tahta çıktığında kardeş katlini tekrar getirerek kardeşlerini infaz ettirdi. Genç Osman darbe ile indirilip öldürüldükten sonra bu yasa tekrardan kaldırılarak kanunlara bir daha hiç girmedi ama Şeyhül-İslam fetvası alınarak kardeş katli birkaç defa daha yapıldı.
Kardeş Katlinin Osmanlıya Faydası ve Zararı Ne Olmuştur?
A- Kardeş katlinin Osmanlıya ne gibi faydaları olmuştur?
Kardeş katlinin Osmanlıya büyük oranda faydası olmuştur bilakis birçok devrim, birçok taht savaşı önlenmiş ve Osmanlı İmparatorluğunun tarihin tozlu sayfalarında yerini alan diğer Türk devletleri gibi dağılmasını uzun asırlar önlemiştir.
B- Kardeş katli hakkında genel görüşler ve bilgiler
Kardeş katli İslam inancına göre uygun mu?
Kardeş katlini uygulayan ve çok dindar olarak tasvir edilen Osmanlı padişahlarının bu hükme nasıl vardıklarını merak eden çok sayıda insan vardır. Tarihçi Yavuz Bahadıroğlu Kardeş katlinin İslama aykırı bir eylem olmadığını savunmaktadır.
Kardeş katli hakkında bazı bilgiler
Kardeş katli sadece Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkilendirilse de aslında tüm devletlerde olan bir şeydir denebilir. Zira Rus çarlığı yıkıldığında eski Çar’ın tüm ailesini (kadınlar ve çocuklar dahil olmak üzere) bir odaya toplayıp makineli tüfeklerle tarayarak öldürmüşlerdir. Habsburg hanedanı aynı şekilde diğer alman devletleri aynı şekilde bunu yapmışlardır.
Bu yazımızın da sonuna gelmiş bulunmaktayız. Sağlık, Spor, Bilgi, Teknoloji, Finans ve daha fazla içeriklere göz atmak için Bilmiyorum Deme sitemizi ziyaret edebilirsiniz.